madaxweynayasha ee wadanka somali soo maray iyo mudo xileedkooda

 

Madaxweynayaasha Soomaaliya iyo muddoyinkooda xilka, laga soo bilaabo madaxda ugu horreysa ee dalka ilaa waqtigan:

1. Aadan Cabdulle Cismaan (Aadan Cadde)

   • Xilku: 1960 - 1967
   • Aadan Cabdulle wuxuu noqday madaxweynihii ugu horreeyay ee Jamhuuriyadda Soomaaliya kadib markii ay xornimada ka qaateen Boqortooyadii Ingiriiska iyo Talyaaniga.

2. Cumar Samatar

   • Xilku: 1967 - 1969
   • Cumar Samatar ayaa ahaa madaxweynihii labaad ee Soomaaliya, wuxuuna xilka qabtay kaddib markii Aadan Cabdulle uu is casilay.

3. Siyaad Barre

   • Xilku: 1969 - 1991
   • Siyaad Barre wuxuu ahaa madaxweyne xilka hayay muddo dheer, laga bilaabo markii uu coup d'état ku qabsaday dalka 1969 ilaa 1991. Wuxuu dalka hoggaamiyey inta badan xilliga dowlad-dhiska ee kacaanka.

4. Maxamed Siyaad Barre (Xilka ka degay)

   • Xilku: 1991
   • Siyaad Barre waxaa laga ridday awooda kadib dagaallo sokeeye oo xooggan, waxaana uu ka cararay Muqdisho kadib markii kooxo mucaarad ah ay qabsadeen caasimadda.

5. Ali Mahdi Muhammad

   • Xilku: 1991 - 1997
   • Ali Mahdi wuxuu noqday madaxweyne ku-meel-gaar ah oo qaatay xilka kaddib markii Siyaad Barre laga tuuray awooda. Xilligan, Soomaaliya waxay ku jirtay dagaal sokeeye.

6. Abdiqasim Salad Hassan

   • Xilku: 2000 - 2004
   • Cabdiqasim Salad wuxuu ahaa madaxweynaha dowladda federaalka ee ku-meel-gaar ah, waxaana uu madaxweyne ka noqday Soomaaliya xilligii uu jiray qasaaraha iyo burburka.

7. Cabdulahi Yusuf Ahmed

   • Xilku: 2004 - 2008
   • Cabdullaahi Yuusuf wuxuu ahaa madaxweyne ka yimid maamulka Puntland, wuxuuna noqday madaxweynaha dowladda federaalka ee Soomaaliya.

8. Sheikh Sharif Sheikh Ahmed

   • Xilku: 2009 - 2012
   • Sheekh Shariif wuxuu noqday madaxweynihii dowladda federaalka ee Soomaaliya ka dib markii la gaaray heshiisyo lagu soo celiyay xasiloonida.

9. Hassan Sheikh Mohamud

   • Xilku: 2012 - 2017
   • Xasan Sheekh wuxuu noqday madaxweynaha Soomaaliya markii ugu horreysay ee doorasho toos ah oo dadweyne lagu doorto ay dhacdo tan iyo burburkii 1991.

10. Mohamed Abdullahi Farmaajo

    • Xilku: 2017 - 2022
    • Farmaajo ayaa noqday madaxweyne markii doorasho dhacday 2017, wuxuuna isku dayay inuu horumariyo siyaasadda gudaha iyo dibedda, laakiin muddo-xileedkaas wuxuu la kulmay caqabado siyaasadeed.

11. Hassan Sheikh Mohamud (Markale)

    • Xilku: 2022 - Hadda
    • Xasan Sheekh wuxuu ku guuleystay doorasho kale oo dhacay 2022, isagoo mar kale madaxweyne ka noqday Soomaaliya.

Tani waa liiska madaxweynayaasha Soomaaliya iyo muddoyinkooda xilka.

Halkan waxaa ku faahfaahsan madaxweynayaashii Soomaaliya iyo muddoyinkooda, iyadoo lagu soo bandhigayo xaaladaha siyaasadeed iyo dhacdooyinka muhiimka ah ee xilliyadaas:

1. Aadan Cabdulle Cismaan (Aadan Cadde)

   • Xilku: 1960 - 1967
   • Aadan Cadde wuxuu noqday madaxweynaha ugu horreeya ee Soomaaliya kadib markii ay 1-dii Luulyo 1960 ka xoroobeen Talyaaniga iyo Ingiriiska. Xilligii Aadan Cadde, Soomaaliya waxay ahayd Jamhuuriyad cusub oo isku dayeysay inay dhisto nidaam siyaasadeed iyo dhaqaale. Aadan Cadde wuxuu noqday madaxweyne xilligaas markii ugu horreysay ee Soomaaliya ay heshay nidaam doorasho dadweyne. Muddadiisa xilka, Soomaaliya waxay ku jirtay isbeddelada horumarineed iyo mashaariic kala duwan.

2. Cumar Samatar

   • Xilku: 1967 - 1969
   • Cumar Samatar wuxuu ka mid ahaa siyaasiyiintii ugu horreeyay ee ka soo jeeday gobollada Waqooyi ee Soomaaliya (Somaliland). Wuxuu qabtay xilka madaxweynenimo 1967kii, waxaana intii uu xafiiska hayay uu la kulmay caqabado siyaasadeed iyo dhaqaale. Xilligaas waxaa jiray dhibaatooyin ku saabsan la'aanta kheyraadka iyo is-beddelada siyaasadeed ee ka dhashay xukuumadihii horay u soo maray. Xilligii Cumar Samatar, waxaa jiray koror ku yimid dhaqdhaqaaqyo siyaasadeed iyo bulsho.

3. Siyaad Barre

   • Xilku: 1969 - 1991
   • 21-kii Oktoobar 1969, Maxamed Siyaad Barre ayaa afgambi ku qaaday xukuumaddii Cumar Samatar, wuxuuna noqday madaxweyne. Siyaad Barre wuxuu hoggaaminayay Soomaaliya iyadoo ku saleysan siyaasadda "Kacaanka Soomaaliyeed," taas oo ah nidaam siyaasadeed oo xooga saaraya isbeddelka bulshada iyo dhaqaalaha, iyadoo xoogga la saarayo nidaamka milateriga. Siyaad Barre wuxuu ku guuleystay in uu dhiso hay'ado dowladeed oo xooggan, laakiin waxaa soo ifbaxay xasarado siyaasadeed, gaar ahaan bilowga 1980-meeyadii. Waxaa uu la kulmay mucaarad xooggan oo ka yimid kooxo ka soo horjeeday nidaamkiisa, kuwaasoo ugu dambeyntii sababay in uu ku dhaco dagaal sokeeye. Xukuumadiisu waxay ku dhammaatay 1991, markii uu ka cararay Muqdisho kadib burburkii dowladdii dhexe.

4. Ali Mahdi Muhammad

   • Xilku: 1991 - 1997
   • Kaddib markii Maxamed Siyaad Barre laga tuuray awooda 1991, Ali Mahdi Muhammad wuxuu noqday madaxweyne ku-meel-gaar ah oo loo doortay magaalada Muqdisho, isagoo wajahaya xaalad adag oo ka dhalatay burburkii iyo dagaalladii sokeeye ee dalka. Dowladda uu hoggaaminayay waxay ahayd mid aan awood badan lahayn, waxaana uu wajahday khilaafyo kala duwan oo ka dhex jiray qaybaha kala duwan ee siyaasadda Soomaaliya.

5. Abdiqasim Salad Hassan

   • Xilku: 2000 - 2004
   • Cabdiqasim Salad wuxuu noqday madaxweyne ku-meel-gaar ah oo loo doortay shirkii dib-u-heshiisiinta ee 2000, waxaana uu helay taageero ka timid beesha caalamka. Xilligan Soomaaliya waxay ahayd xaalad burbur iyo kala qeybsanaan, waxaana jiray isku dayo badan oo lagu doonayay in la sameeyo dowlad federaal ah oo shaqeysa. Cabdiqasim Salad wuxuu ku guuleystay in uu dhiso nidaam dowladda dhexe, laakiin waxaa jiray caqabado badan oo ay ka mid yihiin dagaaladii sokeeye iyo kala qeybsanaanta siyaasadeed.

6. Cabdulahi Yusuf Ahmed

   • Xilku: 2004 - 2008
   • Cabdullaahi Yuusuf wuxuu ahaa madaxweynihii dowlad federaalka ee Soomaaliya oo la aasaasay 2004, kaddib markii uu dalka ka baxay burburkii dowladdii dhexe ee dalka. Yuusuf wuxuu ka yimid maamulka Puntland, waxaana uu ku guuleystay inuu hoggaamiyo dowladda ka soo jeedda kooxo ka hortaga argagixisada iyo in uu xoojiyo xasilloonida. Xilligiisu wuxuu ku soo aaday marxalad adag, isagoo la kulmay caqabado siyaasadeed, isku-dayo dib-u-heshiisiin iyo dagaallo sokeeye.

7. Sheikh Sharif Sheikh Ahmed

   • Xilku: 2009 - 2012
   • Sheekh Shariif Sheekh Axmed wuxuu noqday madaxweyne kaddib doorasho ay ka qeyb galeen hay'ado caalami ah. Wuxuu ku guuleystay in uu soo celiyo xasiloonida dalka, isagoo ka hortagaya xoogag hubeysan iyo argagixisada. Xilligiisu wuxuu ahaa mid lagu xoojiyay dowladda Federaalka, iyadoo la sameeyay heshiisyo muhiim ah oo ay taageertay beesha caalamka. Dowladda Madaxweyne Shariif waxay taageero ka heshay dalalka caalamka, gaar ahaan Midowga Afrika iyo Qaramada Midoobay.

8. Hassan Sheikh Mohamud

   • Xilku: 2012 - 2017
   • Xasan Sheekh wuxuu ahaa madaxweynihii ugu horreeyay ee si toos ah loo doorto tan iyo 1991, iyadoo Soomaaliya ay ku jirtay xaalad dagaallo iyo burbur. Muddo-xileedkiisa, Soomaaliya waxay ku guuleysatay in ay heshay taageero dibadeed iyo in la bilaabo nidaamyo federaal ah oo shaqeeya. Waxaa sidoo kale la sameeyay qorshayaal lagu xoojinayo amniga dalka, iyadoo dowladda Federaalka ay ka shaqeysay sidii loo yareyn lahaa kacdoonkii iyo kooxaha hubeysan ee ku jiray Soomaaliya.

9. Mohamed Abdullahi Farmaajo

   • Xilku: 2017 - 2022
   • Farmaajo wuxuu noqday madaxweynaha Soomaaliya kadib doorasho toos ah oo dhacay 2017. Muddo-xileedkiisa, wuxuu la kulmay caqabado badan oo la xiriira amniga dalka, gaar ahaan dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab. Si kastaba ha ahaatee, Farmaajo wuxuu ku guuleystay in uu sameeyo isbeddelo ku saabsan siyaasadda gudaha iyo dibadda, wuxuuna hoos u dhigay khilaafaadka siyaasadeed ee dowladda iyo dowladda hoose.

10. Hassan Sheikh Mohamud (Markale)

    • Xilku: 2022 - Hadda
    • Xasan Sheekh wuxuu mar kale ku guuleystay madaxweynaha Soomaaliya ee doorashadii 2022, isagoo ka shaqeynaya sidii uu dib ugu soo celin lahaa kalsoonida shacabka iyo in uu xoojiyo amniga dalka, gaar ahaan dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab. Isbedelka ayaa sidoo kale ku saabsan sidii loo xoojin lahaa nidaamka dowladnimada ee federaalka iyo xiriirka caalamiga ah ee Soomaaliya.

Faahfaahinta madaxweynayaasha iyo xaaladaha ay ku sugan yihiin waxay muujinayaan in Soomaaliya ay soo martay marxalado adag oo siyaasadeed, balse haddana ay jiraan dadaallo lagu doonayo in lagu soo celiyo amniga, xasiloonida iyo dowladnimada.